Przyjaciel

1  Każdy przyjaciel mówi: «I ja zostałem twoim przyjacielem»,

ale bywa przyjaciel tylko z imienia.

2 Czyż nie jest to smutek bliski śmierci,

gdy towarzysz i przyjaciel obrócą się w stronę wrogości?

3 O przewrotna skłonności! Skąd się przyplątałaś,

by okryć ziemię podstępem?

4 W pomyślności towarzysz cieszy się wraz z przyjacielem,

a w czasie utrapienia staje przeciw niemu.

5 Towarzysz z przyjacielem trudzi się, by zdobyć pożywienie,

a w razie wojny chwyci za tarczę.

6 Nie zapomnij w duszy swej o przyjacielu

i niech on nie wypada ci z pamięci pośród bogactw.

Doradca

7 Każdy doradca wysoko ceni swą radę,

a przecież bywa i taki, który doradza na swoją korzyść.

8 Strzeż się doradcy

i najpierw poznaj, jakie są jego potrzeby

– albowiem taki na swoją korzyść doradza –

by czasem nie zyskał on czegoś na tobie, jakby losem,

9 i aby, mówiąc ci: «Dobra jest twoja droga»,

nie stanął z przeciwka, by patrzeć na to, co przyjdzie na ciebie.

10 Nie zasięgaj rady tego, kto patrzy na ciebie krzywym okiem,

a przed tymi, co ci zazdroszczą, ukryj [swe] zamiary!

11 [Nie zasięgaj rady] u kobiety w sprawie jej rywalki,

u tchórza w sprawie wojny,

u kupca w sprawie handlu,

u nabywcy w sprawie sprzedaży,

u zawistnego w sprawie wdzięczności,

u niemiłosiernego w sprawie dobroczynności,

u leniwego w sprawie jakiejkolwiek pracy,

u okresowego najemnika w sprawie zakończenia zajęcia,

u opieszałego niewolnika w sprawie wielkiej pracy –

gdy chodzi o jakąkolwiek radę, nie polegaj na nich!

12 Natomiast z człowiekiem pobożnym podtrzymuj znajomość,

a także z tym, o którym wiesz, że strzeże przykazań,

którego dusza podobna do twej duszy

i który, jeślibyś upadł, będzie współczuł tobie.

13 Następnie radź się swego serca,

gdyż nie masz nad nie nic godniejszego wiary.

14 Dusza bowiem człowieka zwykła niekiedy [lepiej] ostrzegać

niż siedmiu wartowników, co wypatrują, siedząc wysoko.

15 A ponad to wszystko proś Najwyższego,

aby twą drogę kierował w stronę prawdy.

Prawdziwa i fałszywa mądrość

16 Początkiem każdego dzieła – słowo,

a przed każdym działaniem – myśl.

17 Jako znak zmiany serca

ukazują się cztery części:

18 dobro i zło, życie i śmierć,

a nad tym wszystkim język ma pełną władzę.

19 Bywa człowiek sprawny – wychowawca wielu,

a dla siebie samego jest nieużyteczny;

20 bywa rzekomy mędrzec z powodu swych słów znienawidzony:

takiemu zabraknie pożywienia,

21 nie otrzymał on bowiem łaski u Pana,

gdyż nie ma on żadnej mądrości.

22 Bywa mędrzec, który jest mądry dla siebie samego,

a owoce jego wiedzy są w jego ustach niezawodne.

23 Bywa mędrzec, który naród swój wychowuje,

a owoce jego wiedzy są niezawodne.

24 Kto jest mądry dla siebie, przepełniony będzie błogosławieństwem,

a wszyscy, którzy go zobaczą, nazwą go szczęśliwym.

25 Dni życia człowieka są policzone,

lecz nieprzeliczone są dni Izraela.

26 Mądry zyska zaufanie u swego narodu,

a imię jego żyć będzie na wieki.

Zdrowie i umiarkowanie

27 Dziecko, w życiu badaj siebie samego,

patrz, co jest złem dla ciebie, i tego sobie odmów!

28 Nie wszystko służy wszystkim

i nie każdy we wszystkim ma upodobanie.

29 Na żadnej uczcie się nie przejadaj

i nie rzucaj się na potrawy!

30 Z przejedzenia powstaje choroba,

a nieumiarkowanie powoduje rozstrój żołądka.

31 Z przejedzenia wielu umarło,

ale zachowujący umiar przedłuży życie.