PIERWSZA KSIĘGA MACHABEJSKA

WSTĘP

Pierwsza Księga Machabejska jest księgą historyczną. Napisał ją nieznany, ale dobry historyk, naoczny świadek niektórych walk Machabeuszów, którzy dopuścili go do archiwum dokumentów państwowych. Krótko przed śmiercią Szymona, arcykapłana i etnarchy, która nastąpiła w 134 r. przed Chr., spisał on dzieje czterdziestu lat (175 – 135) walk Matatiasza i jego trzech synów z wojskami państwa Seleucydów. Władze tego państwa, począwszy od króla Antiocha IV Epifanesa, pragnęły narzucić całej Syrii, a więc także Żydom, kulturę hellenistyczną łącznie z pogańską religią. Wtedy w obronie objawionej, monoteistycznej religii wystąpili powstańcy w Judei, małej części jednej prowincji syryjskiego państwa.

W opowiadaniu swoim autor, jak się wydaje na pierwszy rzut oka, pominął sprawy religijne. Uważał on jednak, że Juda i jego bracia to są ci mężowie, których rękami Bóg ratował Izraela (5,61n). Mając to na uwadze, autor podkładał religijną myśl pod każde opisywane wydarzenie. W tym celu ukazał klęskę Żydów jako wyraz gniewu Bożego, a ich zwycięstwo jako łaskę Bożą. Przedstawiał modlitwy małej liczby judejskich żołnierzy zwyciężających wielką liczbę nieprzyjaciół, aby czytelnik się domyślił, że stało się to przy Bożej pomocy. W tym celu również opis każdego wydarzenia i przebieg wszystkich zmagań tak układał, że czytelnikowi nasuwa się myśl o Bogu, który nie wchodził w dzieje bezpośrednim cudownym działaniem, ale przy pomocy synów Matatiasza utrzymywał cały naród w prawdziwej wierze, chociaż ten miał wszystkich przeciwko sobie. Przez to sugestywne podsumowanie myśli o Bogu w dziejach Judy i jego braci autor 1 Mch okazał się prawdziwym mistrzem jako pisarz religijnej historii.

1Mch była napisana po hebrajsku, stylem naśladowała pisarzy historycznych ksiąg biblijnych, ale równocześnie zbliżała się do historycznych dzieł świata greckiego. Na wartość 1 Mch zwrócił już uwagę Józef Flawiusz, który korzystał z niej pełną garścią (Ant 12n). Żydzi palestyńscy jednak księgi tej nie przyjęli do swojego kanonu ksiąg świętych. Za natchnioną natomiast uznali ją Żydzi aleksandryjscy, a za nimi Kościół. Księga została przetłumaczona na język grecki i tylko ten tekst się zachował. Kiedyś Luter żałował, że odrzuciwszy wtórnokanoniczne księgi biblijne, nie zrobił wyjątku dla 1 Mch, a spośród dzisiejszych Żydów wielu chciałoby uznać 1 Mch za świętą.